Đào đất tìm mối, diệt mối bằng gạo, ngô và khoai tây

Khái quát loài mối

Mối là loài côn trùng gây hại rất lớn cho các công trình kiến trúc, đê điều, hoa màu… Việc phòng, trừ mối hiện nay chủ yếu bằng hoá chất và các sản phẩm diệt mối hiện đang lưu hành đều ít nhiều gây ảnh hưởng tới môi trường sống. 

Nhóm kỹ sư trẻ Trung tâm nghiên cứu phòng chống mối đã dày công nghiên cứu và sản xuất thành công các chế phẩm sinh học từ gạo, ngô và khoai tây có khả năng phòng trừ mối hiệu quả, không gây ảnh hưởng tới môi trường, giá thành phù hợp với người sử dụng là tin vui đối với những “nạn nhân” của mối…

>> Mối cần ba yếu tố để tăng trưởng: thức ăn, ẩm độ và nơi trú ẳn

Đào đất tìm… mối

Kỹ sư Trịnh Văn Hạnh, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu phòng chống mối nhớ lại, cách đây mười năm, anh cùng nhóm kỹ sư của Trung tâm dắt díu nhau lên những vùng đồi của khu vực Hà Tây đào, bới… tìm những tổ mối đất. Phát hiện khu vực nào có mối làm tổ, cả nhóm thầy trò xúm vào “mổ xẻ” nghiên cứu, phân tích và đề xuất các phương án xử lý tận gốc. Tuy nhiên, các loại thuốc sử dụng diệt mối lúc đó đều sử dụng hoá chất, hầu hết có tố chất độc hại.

Vì vậy chỉ sơ xuất nhỏ khiến cho hoá chất bám dính vào người, đều gây tâm lý lo ngại cho anh em trong đội; đã có không ít người vì “sợ” đã nói lời chia tay với Trung tâm. Điều này khiến người lãnh đạo nhiều trăn trở: làm thế nào để cán bộ, nhân viên Trung tâm đỡ phải hằng ngày tiếp xúc với hoá chất độc hại? Và ý tưởng nghiên cứu sản phẩm phòng trừ mối không mang tính chất độc hại cho người sử dụng ám ảnh kỹ sư Trịnh Văn Hạnh.

Qua tìm hiểu các tài liệu, có một điều kỹ sư Hạnh nhận thấy, chủng nấm Metarhizium được trong nước và trên thế giới nghiên cứu và áp dụng nhiều trong phòng trừ sâu hại cây trồng. Trong khi đó, Metarhizium luôn có sẵn trong môi trường tự nhiên và chúng chỉ gây bệnh cho các loài côn trùng, không gây bệnh cho người và các loài động vật khác. Một suy nghĩ loé trong đầu, liệu có thể sử dụng chủng nấm Metarhizium vào phòng trừ mối hay không?

Ý tưởng nhanh chóng được nhóm kỹ sư trẻ Trung tâm bắt tay nghiên cứu. Những cuộc thí nghiệm đầu tiên gặp vô vàn khó khăn, bởi chỉ cần thay đổi một lô gạo hay lô khoai tây khác đã đòi hỏi tỷ lệ pha trộn khoáng chất, kitin cấy giống… khác nhau. Mới đầu kinh nghiệm chưa có, cả nhóm loay hoay không tìm ra nguyên nhân, thất bại nối tiếp thất bại như thử thách lòng kiên trì của các kỹ sư trẻ.

Nhưng sự day dứt khi chứng kiến cán bộ, nhân viên Trung tâm phải tiếp xúc với hoá chất độc hại, nhất là cứ nghĩ đến những trường hợp cán bộ trong cơ quan mình chịu sức ép không nổi phải xin chuyển công tác, điều đó lại động viên nhóm nghiên cứu nỗ lực hơn nữa.

Ba sản phẩm cho một mục tiêu

Hàng ngàn các thí nghiệm lớn nhỏ cứ nối tiếp nhau, và cuối cùng đưa ra kết quả làm hởi lòng hởi dạ thầy và trò Trung tâm: Điều chế thành công 3 chế phẩm: Metavina 90DP, Metavina 10DP và Metavina 80LS từ chủng nấm metarhizium cho cùng mục tiêu: phòng trừ mối tận gốc không gây ảnh hưởng tới môi trường. Metavina 90DP (dạng thỏi), Metavina 10DP (dạng bột) là chế phẩm được sản xuất bằng phương pháp lên men xốp để phòng trừ một số loài mối gây hại công trình xây dựng, nhà cửa, kho tàng. Còn Metavina 80LS (có dạng dịch thể) được sản xuất trên cơ sở lên men dịch để nhằm phòng trừ các loại mối gây hại đê đập.

Ba sản phẩm của đề tài “Hoàn thiện công nghệ sản xuất chế phẩm Metavina hoạt lực cao để phòng trừ mối” cũng là thành công đầu tiên ở Việt Nam sử dụng chế phẩm sinh học không gây độc hại tới môi trường và sức khoẻ con người trong phòng trừ mối.

Metavina 90DP, Metavina 10DP và Metavina 80LS 

Mặc dù mới trong quá trình thử nghiệm, nhưng cả Metavina 90DP, Metavina 10DP và Metavina 80LS đã sớm nổi tiếng. “Khách hàng” đầu tiên là Bộ Văn hoá thông tin đến “cầu cứu” diệt mối bảo vệ di tích đình Kim Liên. Trước đó, nhiều phương pháp diệt mối đã được đưa vào sử dụng tại ngôi đình này, song chỉ được thời gian ngắn, mối lại phát triển trở lại với mức độ phá hoại ngày càng khủng khiếp hơn.

Khi các kỹ sư Trung tâm nghiên cứu phòng trừ mối đến thị sát thực tế, các chân cột lim hằng trăm năm tuổi bị mối ăn nham nhở, các kèo cột mục ruỗng… nhìn rất xót xa. Các kỹ sư Trung tâm quyết định sử dụng chế phẩm Metavina 90DP phòng, trừ mối tại đình Kim Liên. Chỉ hơn một tháng sau, toàn bộ mối phá hoại khu vực này bị đánh “tơi tả”.

Tiếp thành công phòng chống mối tại đình Kim Liên, Trung tâm nhận hàng loạt “đơn hàng” diệt mối tại các đình, chùa ở Hưng Yên; diệt trừ mối tại các đoạn đê Nam Định, Thanh Hoá… đến các khu chung cư lớn tại Thành phố Hà Nội, và hiện nay đơn hàng mở rộng trong khắp cả nước.

Hiệu quả – An toàn – Giá thành phù hợp

Kỹ sư Trịnh Văn Hạnh cho chúng tôi biết: “Cơm để tạo ra Metavina 90DP và Metavina 10DP bằng công nghệ lên men xốp, còn khoai tây để sản xuất Metavina 80LS bằng phương pháp lên men dịch thể”. Chủng nấm Metarhizium được sử dụng trong các sản phẩm vốn có trong tự nhiên và đã được phân lập. Cơm được ủ trong 12 ngày, sau đó được cấy nấm Metarhizium vào, sấy ở nhiệt độ ổn định thu được một loại cơ chất gồm cơm khô với rất nhiều bào tử nấm màu xanh. Tách các bào tử nấm Metarhizium ra khỏi cơm khô, thu được sản phẩm Metavina 90DP, còn nghiền nhỏ cơ chất trên thu được Metavina 10DP.

Đối với chế phẩm Metavina 80LS, nhóm nghiên cứu sử dụng khoai tây để làm nguồn nguyên liệu sản xuất. Chủng nấm Metarhizium được cấy vào dịch khoai tây, sau đó được đưa vào nồi lên men đặc chủng.

Sử dụng chế phẩm Metavina trong phòng trừ mối hại đê, đập và công trình kiến trúc không gây ảnh hưởng đến nguồn nước ngầm cũng như sức khỏe của người lao động, thay thế hóa chất, góp phần thiết thực trong việc bảo vệ môi trường. Rất tự tin, kỹ sư Trịnh Văn Hạnh cho biết: giá thành sản phẩm hạ so với việc sử dụng những chế phẩm diệt mối khác trên thị trường bởi “chúng tôi liên kết với một số nhà cơ khí học ở Đại học Bách khoa Hà Nội và chế tạo thành công thiết bị, giá chỉ bằng 1/7-1/8 hàng nhập ngoại”; ngoài ra, việc tiết kiệm tối đa lượng nguyên liệu khi chế sản phẩm cũng là yếu tố hạ giá thành sản phẩm.

Thị trường sản phẩm Metavina 

Hiện nay nhu cầu của thị trường về các sản phẩm này tương đối lớn, tuy nhiên Trung tâm mới sản suất trung bình 50kg Metavina 90DP, 1.500 lít Metavina 80LS, 6-9 tấn Metavina 10DP/tháng. Theo tính toán, lượng này chỉ cung cấp đủ cho đội thi công phòng trừ mối của Trung tâm, phân phối một phần cho Công ty Thành Phương (Hà Nội), mà chưa đủ đáp ứng nhu cầu trên thị trường. Trong thời gian tới, Trung tâm có kế hoạch mở rộng dây chuyền sản xuất, tăng công suất mở rộng thị trường cho sản phẩm.

Với tính ứng dụng cao, công trình đã vinh dự được trao giải ba của Giải thưởng Sáng tạo khoa học công nghệ Việt Nam Vifotec 2006.